In 2016 vierde de Stel­ling van Amsterdam haar twintig jarig ju­bi­leum als we­rel­derf­goed. Maar wat be­te­kent het om die titel te dragen: UNESCO-we­rel­derf­goed?

Het meest on­be­sproken we­rel­derf­goed ter we­reld werpt een nieuw licht op de mo­ge­lijke be­te­kenis van deze UNESCO-status.

In de per­ma­nente UNESCO erf­goed­ten­toon­stel­ling, dwaal je rond tussen de binnen- en bui­ten­we­reld van het Kunstfort bij Vijfhuizen. In deze bij­zon­dere ‘tus­sen­ruimte’ wordt de Stel­ling van Amsterdam met een ge­o­po­li­tieke blik be­na­derd. Elk UNESCO we­rel­derf­goed is van ‘unieke en uni­ver­sele’ be­te­kenis voor de mens­heid als ge­heel, dat geldt ook de Stel­ling van Amsterdam. Echter welke ‘unieke en uni­ver­sele’ be­te­kenis?

Het Fort bij Vijfhuizen, als on­der­deel van de Stel­ling, is de his­to­ri­sche plaats om te re­flec­teren over dat erf­goed, in het Eu­ropa van toen, de tijden van drei­gende oorlog. En in het Eu­ropa van van­daag; ook nu laten de ge­o­po­li­tieke span­ningen zich niets ge­legen liggen aan de bui­ten­grenzen van dit we­reld­deel. Aan de hand van vier op de spie­gels uit­ge­lichte on­der­werpen: de Stel­ling van Amsterdam, Oor­logs­land­schappen, We­rel­derf­goe­deren en Fort Eu­ropa, wordt ge­zocht naar zin­volle in­vals­hoeken, vragen en ant­woorden.

Bevordering van vitaal levensklimaat
UNESCO is op­ge­richt (in 1945) met een vre­des­missie. De mi­li­taire ach­ter­grond van de Stel­ling van Amsterdam doet in de eerste in­stantie denken aan het te­gen­over­ge­stelde. Gaan­deweg de 19e eeuw werd Amsterdam uit­ver­koren als laatste vlucht­heuvel. Het ge­bied rondom de stad werd door de Genie ver­sterkt met een wa­ter­linie, her en der door forten be­waakt. Am­ster­dams om­ge­ving werd een po­ten­tieel oor­logs­land­schap, zo in­ge­richt dat elke vijand de ver­drin­kings­dood zou sterven. UNESCO is dui­de­lijk: ‘Oor­logen be­ginnen in de hoofden van mensen, zo ook de ge­dachte aan vrede’. De uit­wis­se­ling van kennis, we­ten­schap en cul­tuur be­vor­dert zo­iets als een vi­taal vre­des­kli­maat. Die be­te­kenis van het we­rel­derf­goed bleef de af­ge­lopen 20 jaar te vaak on­be­sproken.

Toekomst bepaalt het blikveld
De in­stal­latie Het meest on­be­sproken we­rel­derf­goed ter we­reld geeft een uit­da­gende be­schou­wing rondom het be­grip ‘we­rel­derf­goed’. Niet het ver­leden, maar juist de toe­komst be­paalt het blik­veld. Erf­goed als in­stru­ment van in­slui­ting en uit­slui­ting, in een we­reld vol nieuwe (po­tentiële) oor­logs­land­schappen.

Waarom is de Stel­ling van Amsterdam ‘het meest on­be­sproken we­rel­derf­goed ter we­reld’? Veel mensen kennen de Mo­lens bij Kin­der­dijk of het Riet­veld-Schrö­der­huis als we­rel­derf­goed, maar de Stel­ling van Amsterdam… Wist u dat?

Deze installatie is gemaakt door Jan de Graaf en Robert Schütte in samenwerking met ontwerpbureau LUST.